Co to jest kontroler MIDI? Jaki wybrać?

Co to jest kontroler MIDI? To narzędzie muzyczne skrojone na miarę XXI wieku. Umożliwia komunikację między elektronicznymi instrumentami muzycznymi a komputerami, lub innymi muzycznymi urządzeniami. Brzmi nieco zawile, ale nic bardziej mylnego. Kontrolery znacznie ułatwiają, a przede wszystkim uprzyjemniają pracę nad muzyką!

Istotą kontrolera MIDI jest to, że same z siebie nie generują żadnego dźwięku. Wysyłają i kontrolują komunikaty MIDI do urządzeń, które potrafią te komunikaty interpretować, posiadają bibliotekę brzmieniową i w efekcie czego przekształcają odebrane komunikaty w dźwięk. Aby bardziej zobrazować jego działanie, rzućmy okiem na pianolę, mechaniczny instrument muzyczny z końca XIX wieku.

Zasada działania pianoli była następująca: rolka papieru z zapisanym utworem jest przesuwana przez mechanizm odczytu. Kiedy mechanizm przechodzi przez odczytnik, powietrze przepływa przez otwór, uruchamiając mechanizm naciskający odpowiedni klawisz. Oczywiście, pianole od wielu lat wyszły z użycia, ale zasada ich działania posłużyła jako podstawę do stworzenia MIDI – formatu, który można byłoby odczytywać na każdym przystosowanym do niego muzycznym urządzeniu elektronicznym.

Efekt prac inżynierów ujrzeliśmy w 1983. Wówczas Musical Instrument Digital Interface został wprowadzony jako standard umożliwiający komunikację między różnymi elektronicznymi instrumentami muzycznymi, komputerami i innymi urządzeniami muzycznymi, bez względu na ich producenta.

Komunikat MIDI zawiera więc, podobnie jak rolki papieru w pianoli – pakiet informacji. Kontrolery MIDI nie posiadają same z siebie dźwięku. Przesyłają jedynie informację o tym, np. jaka nuta, w jakiej tonacji, jak głośno, przy jakiej ekspresji, jakiej panoramie i jak głośno ma być zagrana. Aby przesłać komunikat MIDI, nie trzeba jednak już korzystać ze specjalnego kabla MIDI. Zostały zaadoptowane przez USB, więc często możemy spotkać się z nazewnictwem “Kontroler MIDI/USB”.

Rodzaje kontrolerów MIDI

Kontrolery MIDI to obecnie ogromna część przemysłu nowoczesnej produkcji muzycznej. Istnieją setki rodzajów kontrolerów, w różnych odmianach i wariantach. Kontrolery MIDI mają przyciski, klawisze, potencjometry, enkodery. Który z nich wybrać dla siebie? Najprościej rzecz ujmując, należy dobrać do swoich potrzeb. To oczywiste, ale skąd masz wiedzieć czego potrzebujesz, jeśli dopiero zaczynasz? Nie ma problemu, pomożemy Ci z rozeznać się w temacie!

1. Kontrolery klawiaturowe

Kontrolery klawiaturowe. Wyglądem przypominają standardowe klawiatury pianina. Umożliwiają sterowanie dowolnym instrumentem wczytanym w naszym oprogramowaniu DAW. Liczba klawiszy tych kontrolerów może się różnić, od kompaktowych modeli z 25 klawiszami, do pełnowymiarowych modeli z 88 klawiszami. Sama klawiatura może mieć klawisze ważone (symulacja oporu klawiszy prawdziwego pianina), lub półważone (lżejszy, bardziej sprężysty feeling). Często są dedykowane do konkretnego oprogramowania z biblioteką dźwięków, dzięki czemu są z nim idealnie zsynchronizowane, np. klawiatury Native Instruments Komplete Kontrol i program Komplete Kontrol, czy klawiatury z serii Arturia Keylab i oprogramowanie Arturia Pigments.

2. Kontrolery z padami

Kontrolery z padami znajdą idealne zastosowanie w fingerdrummingu, układaniu bębnów oraz w grze na samplach. Klasyczny układ 16 padów znanych z beatmaszyn AKAI MPC przyjął się powszechnie w środowisku i jest rozwijany przez różne firmy w różnych modelach: Presonus ATOM, NI Maschine+, ale i AKAI MPD 218. Są również firmy, które wychodzą poza schemat 16 padów, na przykład 64 pady w Novation Launchpad Pro Mk3.

3. Kontrolery DAW

Istnieje duża grupa kontrolerów MIDI i USB, które są dedykowane do konkretnego DAW’a. Dzięki temu, możemy nie tylko grać na nich muzykę, ale sterować całym DAW’em z poziomu naszego kontrolera. Poniżej przygotowaliśmy praktyczną listę z kilkoma przykładowymi modelami sterowników dedykowanych do konkretnych DAW’ów. Są również kontrolery uniwersalne, łatwo synchronizujące się z różnymi DAW’ami.

LISTA DEDYKOWANYCH KONTROLERÓW DAW:

Ableton Live: Ableton Push, Novation Launchpad, AKAI Professional APC Key 25 MK2.
Logic Pro X: Nektar Panorama CS12
Fruity Loops: Novation FLKey 49, AKAI Fire.
Presonus Studio One: Presonus ATOM, Presonus FaderPort
Steinberg Cubase: Steinberg CC121
Avid Pro Tools: Avid S1

Kontrolery uniwersalne, które adoptują się w wielu różnych DAW’ach: SSL UF8, SSL UC1, Icon P1-M, Behringer X-Touch, Studiologic SL Mixface, Arturia BeatStep.

4. Kontrolery live

Kontrolery, które są przystosowane do grania live set’ów. Posiadają dużo potencjometrów, przycisków, enkoderów, faderów, aby ułatwić tworzenie i aranżowanie utworów muzycznych w czasie rzeczywistym, np. Novation Launch Control XL Mk2,  Novation Launchpad X, Akai APC 64, AKAI APC40. Warto jednak dobrze przemyśleć, czy aby na pewno warto inwestować w duże, drogie kontrolery z 64 padami. Jeśli np. potrzebujemy w trakcie naszego seta wyzwalać tylko kilka krótkich komunikatów (bo np. wszystkie produkcje z seta lecą z innego urzdzenia), może wystarczy nam tylko kilka padów? Wówczas wystarczy o wiele mniejszy, tańszy i kompaktowy AKAI LPD 8 MKII.

5. Inne kontrolery

Powyższe kategorie naturalnie nie wyczerpują tematu w całości. Warto wiedzieć, że wśród kontrolerów MIDI/USB można znaleźć zarówno pedały do pianina typu footswitch, efekty gitarowe, pady perkusyjne, czy nowoczesne kontrolery oparte na dotyku (np. Expressive E Touche SE), jak i aplikacje.

A więc, czego potrzebuję?

Musisz sobie zadać jedno bardzo ważne pytanie: co chcę robić? A potem zacząć to robić. I po prostu poczuć, czego Ci brakuje. Warto pamiętać, że jeśli jesteś totalnym beginnerem, można rozpocząć przygodę z czymś podstawowym. Nie kupuj od razu najdroższej klawiatury z maksymalną liczbą klawiszy. Kup 49 lub 61, albo nawet trzyoktawową. Jeśli przygoda Ci się spodoba, mała trzyoktawowa klawiaturka przyda Ci się w przyszłości jako sterownik podczas tworzenia muzyki w podróży. Jeśli dalej nie wiesz, czego możesz potrzebować, wpadnij na Dni Otwarte SMN lub inne wydarzenia które organizujemy! Otwieramy wówczas naszą przestrzeń dla wszystkich, w której można za darmo przetestować zarówno topowy, jak i budżetowy sprzęt.

Kontrolery MIDI/USB to doskonałe narzędzia do pracy, coraz bardziej skrojone pod coraz bardziej wymagających użytkowników. Dodatkowo, często można je dowolnie ustawiać do swoich potrzeb, przypisując konkretne komendy do konkretnych klawiszy / przycisków/ enkoderów / gałek. Rynek kontrolerów dynamicznie się rozwija i warto go obserwować. Przygoda z kontrolerami MIDI trwa ledwo ponad 40 lat i najbardziej niesamowite jest to, że tak naprawdę dopiero się rozkręca!